TAO: Instagram, de harddrug die ons leven beïnvloedt?
In hoeverre willen we ons laten beïnvloeden door Instagram?
Foto: Nu.nl
Door: Noëlle Habraken
Instagram: De app met meer dan 1 biljoen actieve gebruikers, meer dan 500 miljoen mensen die de app dagelijks gebruikt en een gemiddelde gebruiker spendeert 53 mintuten per dag aan Instagram. Deze cijfers liegen er niet om, sterker nog ze spreken voor zich; Instagram is voor steeds meer mensen een onderdeel van het dagelijks leven. Iedereen lijkt erin mee te gaan. Naast het delen van onder andere je hoogtepunten, het scrollen door memes of andere posts en het volgen van je ‘vrienden’ om op de hoogte te blijven van hun instaleven, wordt Instagram al lang niet meer alleen daarvoor gebruikt. Het is ook een platform om je contactgegevens achter te laten, om contactgegevens van andere mensen te vinden. Het is een manier om te communiceren met vrienden, maar ook met klanten van je bedrijf of mogelijke kopers van een product dat jij promoot. Al bijna 10 jaar lang is de app in de wereld en elke dag komen er gebruikers bij. Ondertussen kunnen velen onder ons zich bijna niet meer inbeelden hoe het ook alweer was toen we nog geen Instagram hadden. Maar waarom precies maak je er gebruik van en in hoeverre wordt je misschien wel onbewust beïnvloed door de dingen die je tegenkomt als je even rustig door allerlei foto’s en filmpjes heen scrolt?
Als onderdeel van het dagelijks leven lijkt Instagram gebruik wel een verslaving te zijn geworden. Maar hoe kan dat? Hadden we ook al de behoefte om foto’s te delen, likes te ontvangen en op de hoogte te blijven van andermans hoogtepunten toen Instagram nog niet bestond? Waarschijnlijk wel, anders zou het in eerste instantie nooit zo’n succes geworden zijn. Maar in zeker mate creëert de app ook behoeftes. Ik merk het zelf ook. Toen we nog geen dingen konden delen in ons verhaal, had ik ook niet de behoefte om dat te doen. Sterker nog, ik had er nog nooit over nagedacht. Sinds een update van 2018 dit echter wel mogelijk maakt, merk ik dat ik er wel behoefte aan heb, omdat ik er nu toch om een of andere reden wel gebruik van maak. Maar waarom? Waarom voelen wij ons genoodzaakt om de behoefte om Instagram te gebruiken te vervullen? Dit is een kritische vraag om te stellen en lastig te beantwoorden. De NOS is hier ook naar gaan kijken. Wat is de waarheid achter de instaverslaving? Er zijn verschillende redenen waarom mensen zo gemakkelijk meegaan in dit soort trends. Ontwerpers van Instagram creëerden de app natuurlijk niet zonder na te denken over manieren waarop je ervoor kunt zorgen dat zoveel mogelijk mensen er gebruik van willen maken en belangrijker nog, gebruik van blijven maken. Instagram heeft hiervoor een heel leger aan designers en psychologen is ingezet. “Die weten precies hoe je moet inspelen op de diepste verlangens van mensen, bijvoorbeeld het verlangen om leuk gevonden te worden. Als je dat weet uit te buiten en in een app-vorm kunt gieten, dan heb je een soort mentale heroïne gecreëerd.”, legt gedragspsycholoog en designer Tom de Bruyne uit. Alleen is deze ‘heroïne’ pas een probleem als het je leven gaat beïnvloeden. Als je het idee hebt dat dit gebeurt, is het goed om jezelf af te vragen waarom je jouw leven laat beïnvloeden hierdoor. En zelfs als je denkt dat het je leven niet beïnvloedt, is het alsnog goed om soms even stil te staan bij je instagebruik, want vaak heb je zelf niet door dat langzaam maar zeker ook jij lichtelijk verslaafd bent geworden aan deze ‘sneaky harddrug’.
Maar in hoeverre beïnvloedt Instagram ons leven? Je hoort het wellicht zelf ook regelmatig voorbij komen als mensen door hun galerij heen scrollen: ‘‘Deze foto is echt de leukste, die is denk ik wel instawaardig’’. Op het moment dat ik bij de Eiffeltoren stond en ik sommige mensen niks anders zag doen dan foto’s nemen, vroeg ik me af of dit vroeger ook zo ging. Eén foto is leuk, maar honderd foto’s maken om uiteindelijk de beste op je insta te kunnen plaatsen is wel een ander verhaal. Ik vraag me weleens af of sommige mensen bij de Eiffeltoren wel echt goed gekeken hebben of pas een paar dagen later zien hoe die Eiffeltoren er eigenlijk precies uitzag, op het moment dat ze terug kijken naar hun honderden foto’s. Maar hé, misschien heb je de Eiffeltoren niet helemaal goed tot je genomen, je hebt in ieder geval wel een perfecte instafoto ervan om aan de medemens te laten zien hoe fantastisch je tripje Parijs is geweest… Misschien kun je jezelf totaal niet vinden in dit voorbeeld, maar geloof me er zijn er genoeg. Wellicht voel je je wel iets meer aangesproken als je beseft dat ook jij degene bent die dit soort foto’s van anderen te zien krijgt. Die ‘perfecte’ foto’s. Die hoogtepunten waar ik het steeds over heb. Het is ook niet zo interessant om minder leuke momenten te delen met anderen. Waarom zou je? Er is toch niets leukers dan aan de medemens laten zien hoe goed jij het wel niet hebt? Het probleem hiervan is wel dat mensen heel snel een vertekend beeld krijgen van een situatie. Grotendeels worden alleen de leukste momenten en de mooiste foto’s gedeeld, wat ook logisch is. Je hebt er hard voor gewerkt en bent op zoek naar waardering. Maar is Instagram de juiste plek om deze waardering te ontvangen? Het is ergens heel logisch. Doordat mensen alleen het beste posten, voel je jezelf ook genoodzaakt om dit te doen. Maar waarom zouden we? Een perfect moment kun je ook niet zomaar creëren. De mooiste momenten zijn er vaak wanneer je dat niet beseft of wanneer je er niet mee bezig bent dat het een perfect moment hoort te zijn. ‘’It’s nice to like something without having to like it.’’
Nu Instagram voor veel mensen onderdeel is van het dagelijks leven, zorgt het op een bepaalde manier ook weleens voor irritaties. Merk je zelf soms niet dat je geïrriteerd raakt door sommige mensen op Instagram? Bijvoorbeeld mensen die de behoefte hebben om alles te delen. Ik hoor het vaak genoeg langskomen: “Pffff, waarom posten mensen dit, ik hoef dit toch allemaal niet te weten…’’ Wat iemand bijvoorbeeld voor ontbijt had, hoe lekker die seizoensaardbeien waren, hoe fantastisch een avondje op de bank was, of dat diegene voor de zesde keer deze week naar de sportschool is gegaan, noem het maar op. Wat moeten we met al deze informatie? Al die dingen komen voorbij en neem je tot je. Heb je zelf ook niet heel af en toe het gevoel dat je al deze oninteressante dingen helemaal niet hoeft te weten? Toch ben jij degene die ernaar kijkt en ook degene die vervolgens aangeeft dat je er geïrriteerd van raakt. Het is goed om soms even hierbij stil te staan en niet te kritisch te oordelen over de mensen die alles delen en posten. Het lijkt me ook vermoeiend om dit allemaal voorbij te zien komen, maar op het moment dat jij je hieraan irriteert, irriteer je je misschien nog wel meer aan jezelf. Je kunt er ook voor kiezen om er niet naar te kijken, maar waarschijnlijk doe je het uit verveling toch. Irriteer je je dan aan deze mensen of aan jezelf die zich aan het vervelen is en op dat moment niks beters te doen heeft of aan het doen is dan hiernaar kijken? Of gaat het gewoon zo vanzelf, omdat het scrollen door alle verhalen en foto’s bijna makkelijker is dan het wegleggen van je telefoon? Stoppen met scrollen kost namelijk meer moeite dan gewoon doorgaan. Dit werkt ook zo bij Netflix; het kost je meer moeite om Netflix af te sluiten dan om een nieuwe aflevering te gaan kijken. Deze trucs werken nou eenmaal als vanzelfsprekend, maar toch blijf jij degene die bepaalt in hoeverre je hierin mee gaat. Je hoeft niet 53 minuten per dag op Insta te zitten en je hoeft niet eindeloze oninteressante informatie van anderen tot je te nemen. Ondanks de verslavende effecten ben en blijf jij de baas en bepaal jij waar je tijd en energie in wilt stoppen.
Al met al is het natuurlijk wel hartstikke logisch dat je Instagram gebruikt. Zeker onder de generatie jongeren waar bijna iedereen het gebruikt. Mensen hebben het erover en het is een vorm van sociale identificatie. Een mens voelt de natuurlijke drang om niet achterblijven. Mensen vallen niet graag buiten de boot en willen dus mee kunnen praten als anderen, zeker leeftijdsgenootjes, het ergens over hebben. Dit geldt ook voor Instagram. Als je vrienden het hebben het over dat ene filmpje of die ene foto, dan wil hier ook gewoon lekker over mee kunnen praten.
Belangrijk is ook om in te zien dat Instagram meer is dan alles wat ik tot nu toe heb beschreven. Voor sommige mensen is het ook een manier om beter in contact te blijven met vrienden die ze niet meer zo vaak spreken bijvoorbeeld. Ook geven sommige mensen aan dat ze blij worden van leuke foto’s of dat ze inspiratie op doen voor bijvoorbeeld kunstprojecten. “Instagram is ook vooral heel leuk”, legt gedragspsycholoog De Bruyne uit.
Naast de sociale identificatie en het feit dat Insta ook gewoon heel leuk kan zijn, is en blijft het goed om te beseffen dat het nog steeds een keuze is wat je ermee doet. Je mag zelf weten of je er gebruik van maakt. En in hoeverre je jezelf erdoor laat beïnvloeden heb je uiteindelijk toch zelf in de hand. Ondanks dat ik persoonlijk steeds meer het gevoel heb dat Instagram een beetje zonde is van mijn tijd en ik ervan overtuigd ben dat het goed is om soms kritisch stil te staan bij je instagebruik, moet ik wel zeggen dat ik toch niets minder heb dan alleen maar heel veel respect voor de mensen die de app hebben gemaakt en onderhouden. Op een of andere manier is Instagram al maar liefst 10 jaar lang een denderend veel besproken succes. Dat kunnen veel andere apps en platforms niet zeggen.