TAO, In het veld: La 72 – Cesar Merlín
Door Berend van Groesen
In de tijd dat ik Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies studeerde, heb ik nog nooit zo een interessante en opvallende onderzoekservaring gehoord dan van mijn medestudent, Cesar Merlín. Cesar is in Mexico opgegroeid, waar hij ook naar school ging. Toen hij 21 was, besloot hij om naar de Verenigde Staten te gaan met een toeristenvisum. In de Verenigde Staten heeft hij ongeveer drie jaar illegaal gewerkt zodat hij geld kon sparen. Daarna besloot hij om naar Mexico City te gaan om Sociale Antropologie te studeren. Na zijn studie kreeg hij een studiebeurs, waarmee hij de master van Antropologie en Ontwikkelingsstudies in Nijmegen ging doen.
Doordat hij zelf aspecten van migratie naar de Verenigde Staten heeft meegemaakt en veel mensen kent die ook gemigreerd zijn, heeft hij altijd al interesse gehad in de antropologie van migratie en mobiliteit. Mede door de huidige problematiek rondom migratie in Latijns-Amerika, heeft hij besloten om de migratie van deze landen naar de Verenigde Staten te onderzoeken. Na veel voorbereiding en vooronderzoek, kwam hij terecht als vrijwilliger en onderzoeker bij ‘Hogar Refugio Para Personas Migrantes La 72’. Volgens Cesar is de naam van deze organisatie een statement op zich, omdat het refereert naar een schandaal in 2010 waarin 72 migranten zijn vermoord door een criminele organisatie. Daarnaast wordt de term ‘Personas Migrantes’ gebruikt om mensen eraan te herinneren dat alle migranten ook mensen zijn. Het onderdak dat La 72 biedt, is ongeveer 60 kilometer van de grens tussen Guatemala en Mexico. Volgens de metingen, komen er op dit punt de meeste mensen vanuit Latijns-Amerika de grens over om door te reizen naar de Verenigde Staten. Dit punt heeft zijn populariteit te danken aan het feit dat het dicht bij Tenosique ligt, waar het beginpunt van La Bestia is: een trein naar de grens met de Verenigde Staten. La 72 biedt gratis onderdak, voeding en bescherming van mensenrechten voor alle migranten die erom vragen.
Ondanks dat dit toevluchtsoord en het werk dat zij leveren ontzettend interessant is, moest Cesar een specifieke focus kiezen voor zijn onderzoek. Hij heeft om deze reden ervoor gekozen om zijn onderzoek te specificeren op mannen uit Honduras, omdat zij de meerderheid vormen bij La 72. Het onderzoeksonderwerp was hoe deze personen zich sociaal navigeerden bij het toevluchtsoord, om vervolgens hun reis te kunnen vervolgen. Een van de opties die ze hebben, is bijvoorbeeld het gebruiken van ‘coyotes’ of ‘polleros’, wat benamingen zijn voor mensen die ze naar de grens van de Verenigde Staten kunnen smokkelen. Toch is de reis die ze hebben gemaakt en nog moeten maken een grote uitdaging. Volgens het onderzoek van Cesar, hebben de mensen vaak drie prioriteiten: (1) zo snel en goedkoop mogelijk naar de grens reizen, (2) niet betrapt worden door migratiedienst, en (3) om niet in de handen van criminele organisaties te vallen.
Alle drie prioriteiten hebben eigen uitdagingen. Zo is het ten eerste moeilijk om snel en goedkoop naar de grens te reizen. Door de druk die de overheid van de Verenigde Staten uitoefent op de overheid van Mexico, wordt de migratie niet per se gestopt. Desondanks kan het wel voor een grote vertraging zorgen, met de bedoeling om mensen te ontmoedigen om de reis voort te zetten. Doordat organisaties zoals La 72 een veilig onderkomen bieden, werken ze dit beleid indirect ook in de hand, omdat daardoor mensen langer op dezelfde plek blijven. Ondanks dat het toevluchtsoord indirect negatieve effecten met zich mee kan brengen, spelen ze nog steeds een belangrijke rol in het beschermen van mensenrechten van de migranten.
Ten tweede heeft Cesar een ervaring gedeeld over de rol van de migratiedienst. Hij vertelde hoe hij met iemand anders van La 72 mensen op ging halen van de weg naar de grens. Er zitten namelijk ook veel ouderen, kinderen of mensen met beperkingen bij, die niet in staat zijn om het hele stuk te lopen. Naar het toevluchtsoord lopen brengt daarnaast gevaren met zich mee, omdat ze dan kwetsbaarder zijn voor criminele organisaties. Toen ze terug naar La 72 reden in een truck met 18 mensen, kwamen er twee busjes van de migratiedienst opdagen. Een van de busjes reed voor ze, terwijl de andere achter ze ging rijden. Ondertussen waren ze de mensen in de truck aan het intimideren. Ondanks dat het niet illegaal is om deze migranten te vervoeren, kunnen ze nog steeds aangehouden worden onder het mom van mensenhandel. Door de intimidatie vanuit de twee busjes, zijn meerdere mensen uit de truck gesprongen terwijl deze nog reed, waarna ze weg zijn gerend. Cesar heeft er nog een aantal terug gezien bij La 72, maar sommigen heeft hij nooit meer terug gezien.
De derde uitdaging is de aanwezigheid van criminele organisaties, die de migranten als prooi zien voor mensenhandel en ontvoeringen. Daarnaast strijden meerdere organisaties om de omgeving te beheersen, omdat het ook een populaire route is voor drugssmokkel. Deze gewelddadige omgeving vormt een extra bedreiging voor de migranten.
Cesar heeft veel meegemaakt tijdens zijn onderzoek, zowel overweldigende dingen als traumatiserende en ontmoedigende situaties. Ondanks dat er ontzettend zware momenten waren voor hem, zorgde het doorzettingsvermogen en de overtuiging van de migranten ervoor dat hij zelf ook door bleef zetten. Toen ik vroeg of hij nog advies had voor mensen die in de toekomst nog onderzoek moeten doen, had hij nog twee tips. Ten eerste gaf hij aan dat het belangrijk is om aan je eigen (mentale) gezondheid te denken tijdens het onderzoek. Je hoeft niet bang te zijn om een stapje terug te doen als je ergens een slecht gevoel bij hebt. Ten tweede is het belangrijk om een onderwerp te kiezen dat jezelf aangaat. Ondanks dat dit moeilijk kan zijn, zorgt dit uiteindelijk wel voor de mooiste en meest interessante resultaten.
Dit artikel is onderdeel van het Tijdschrift Antropologie en Ontwikkelingsstudies (TAO). Vanuit de redactie van de TAO wordt wekelijks een artikel geplaatst op www.umoja.nu/nieuws. Voor verdere informatie kunt u contact met ze opnemen via de Facebookpagina: www.facebook.com/TAOumoja
This article is also available in English.